Πέντε τρόποι για να κατανοήσουμε τον Δυτικό ιατρικό βελονισμό

Παρουσιάζουμε πέντε μηχανισμούς που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τα φαινόμενα που συνδέονται με τον δυτικό ιατρικό βελονισμό. Τέσσερις μηχανισμοί αφορούν το νευρικό σύστημα και ο πέμπτος αφορά τους μύες. Στην πράξη υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ τους και η θεραπεία συνήθως ενεργοποιεί περισσότερους από έναν μηχανισμούς.

Τοπικές δράσεις του βελονισμού

Πολλά από τα αποτελέσματα που έχει ο βελονισμός οφείλονται στην διέγερση των νευρικών ινών στο δέρμα και τους μύες. Αυτά τα αισθητικά νεύρα σχηματίζουν ένα δίκτυο μέσα στις στοιβάδες του δέρματος. Όταν ερεθίζονται με μία βελόνα παράγουν ηλεκτρικά δυναμικά (ηλεκτρικά σήματα) τα οποία εξαπλώνονται στο τοπικό νευρικό δίκτυο, προκαλώντας απελευθέρωση ουσιών μεταξύ των οποίων και η CGRP (πεπτίδιο σχετιζόμενο με το γονίδιο της καλσιτονίνης). Οι ουσίες αυτές προκαλούν αγγειοδιαστολή και τοπική αύξηση της ροής του αίματος. Συχνά το δέρμα του ασθενούς κοκκινίζει γύρω από την βελόνα. Η αιματική ροή αυξάνεται στους βαθύτερους ιστούς προκαλώντας μία τοπική ιαματική επίδραση.

Τμηματική (segmental) αναλγησία

Τα νευρικά σήματα που προκαλούνται από την διέγερση των νευρικών απολήξεων με τη βελόνα, ταξιδεύουν κατά μήκος των νεύρων και φτάνουν στο νωτιαίο μυελό. Εκεί αναστέλλουν την δραστηριότητα των οπισθίων κεράτων και μειώνουν την αντίδραση στον πόνο. Αυτό είναι γνωστό σαν “τμηματική (segmental) δράση” και είναι ο κυριότερος μηχανισμός με τον οποίο ο βελονισμός ανακουφίζει τον πόνο. Για παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι πονάμε στην άρθρωση του γόνατος. Τα νεύρα από την άρθρωση του γόνατος καταλήγουν στο ίδιο τμήμα (semgent) του νωτιαίου μυελού, όπου καταλήγουν και τα νεύρα από τους μύες οι οποίοι περιβάλλουν το γόνατο. Τοποθετώντας βελόνες γύρω από το γόνατο (στους μύες) αναστέλλεται η μετάδοση του πόνου στο τμήμα του νωτιαίου μυελού που αντιστοιχεί στην άρθρωση του γόνατος. (Η επίδραση του βελονισμού στην οστεοαρθρίτιδα του γόνατος).

Μη τμηματική (non segmental) αναλγησία

Τα νευρικά σήματα συνεχίζουν την πορεία τους περνώντας από τα οπίσθια κέρατα του νωτιαίου μυελού για να καταλήξουν στο εγκεφαλικό στέλεχος. Εδώ ενεργοποιούν το σύστημα που διαθέτει το ανθρώπινο σώμα για την καταστολή του πόνου. 

Το εγκεφαλικό στέλεχος μπορεί ξεκάθαρα να αναστείλει τον πόνο. Αυτό το πετυχαίνει με νεύρα που κατέρχονται στον νωτιαίο μυελό και απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές σε κάθε τμήμα του νωτιαίου σωλήνα. Αυτό είναι γνωστό σαν “μη τμηματική αναλγησία” (non segmental), διότι δεν περιορίζεται σε ένα τμήμα του νωτιαίου μυελού. Ο βελονισμός μπορεί να ενεργοποιήσει την “μη τμηματική αναλγησία” και να έχει έτσι αποτέλεσμα σε όλο το σώμα εκτός από το συγκεκριμένο τμήμα του νωτιαίου μυελού όπου εφαρμόζεται. Η μη τμηματική αναλγησία δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρή για να αναστείλει τελείως τον πόνο, είναι όμως κάτι που βοηθάει σημαντικά.

Αποτελέσματα στο ανώτερο νευρικό σύστημα

Αφού φτάσουν στο εγκεφαλικό στέλεχος τα νευρικά σήματα οδεύουν προς άλλες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο εγκεφαλικός φλοιός όπου καταγράφεται το αίσθημα του πόνου. Ο υποθάλαμος και το λιμπιντικό σύστημα είναι βαθύτερες εγκεφαλικές δομές όπου φτάνουν τα νευρικά σήματα (νευρικά ερεθίσματα). Εδώ είναι οι περιοχές όπου ξεκινούν οι διάφορες ρυθμιστικές δράσεις του βελονισμού. Ο βελονισμός έχει ηρεμιστικό αποτέλεσμα και αυξάνει το αίσθημα ευεξίας σε πολλούς ασθενείς, οι οποίοι γίνονται περισσότερο χαρούμενοι, με ισχυρότερο κίνητρο και πιο αισιόδοξοι. Εξακολουθούν να νοιώθουν τον πόνο αλλά δεν τους ενοχλεί. 

Μυϊκά σημεία πόνου (trigger points)

Όλοι γνωρίζουν ότι τα κατάγματα, οι τραυματισμοί των αρθρώσεων, των τενόντων και των συνδέσμων είναι ιδιαίτερα επώδυνοι. Όμως οι τραυματισμοί των μυών θεωρούνται λιγότερο σοβαροί και ότι δεν χρειάζονται ιδιαίτερη θεραπεία. Στην πραγματικότητα όταν οι μύες δεχτούν μεγάλη φόρτιση ή διάταση όπως μπορεί να συμβεί από μία αδέξια στάση ή κίνηση ή μεταφορά βάρους, τότε τραυματίζονται και μπορεί να αποτελέσουν εστία επίμονου πόνου. Μικροί κόμποι μυϊκών ινών σχηματίζουν τα λεγόμενα μυϊκά σημεία πόνου (trigger points). Τα trigger points μπορεί να βοηθούν την αποφυγή φόρτισης του μυός για αποθεραπεία (προστατευτικός μηχανισμός). Μπορεί όμως να οφείλονται σε ελαττωματική διαδικασία αποθεραπείας του μυός.
Τα μυϊκά σημεία trigger είναι επώδυνα και για να τα διαγνώσουμε πρέπει να βασιστούμε στην προσεκτική κλινική εξέταση. 

Τα trigger points διακρίνονται από κάποια τυπικά χαρακτηριστικά που εμφανίζουν:

• Κατά την ψηλάφηση του μυός συναντάμε μία σκληρή δέσμη μυϊκών ινών με ένα εντοπισμένο επώδυνο σημείο.
• Ο πόνος που προκαλείται πιέζοντας αυτό το σημείο έχει παρόμοιους χαρακτήρες με τον πόνο για τον οποίον παραπονείται ο ασθενής.
• Ο πόνος ακτινοβολεί σε κάποια προκαθορισμένη περιοχή του σώματος που μπορούμε να την προβλέψουμε.
• Η κίνηση του μυός είναι πολύ περιορισμένη λόγω του σημείου trigger.

Ο βελονισμός απενεργοποιεί τα σημεία trigger.

Μηχανισμοί που δεν είναι ακόμα γνωστοί

Υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα που δεν γνωρίζουμε σχετικά με την νευροφυσιολογία του ανθρωπίνου σώματος. Η έρευνα που πραγματοποιείται σε δύο ειδικά επιστημονικά πεδία θα μας βοηθήσει τα αμέσως επόμενα χρόνια να κατανοήσουμε βαθύτερα τους μηχανισμούς με τους οποίους ασκεί την δράση του ο βελονισμός.

Πρώτον η κατανόηση του χρόνιου πόνου παραμένει ακόμα σκοτεινή και η έρευνα σήμερα εστιάζεται στους νευροδιαβιβαστές μακράς δράσης και τους υποδοχείς τους καθώς και στις μεταβολές των νευρογλοιακών κυττάρων και του αιματοεγκεφαλικού φραγμού.

Δεύτερον οι απεικονιστικές μέθοδοι όπως ο λειτουργικός μαγνητικός συντονισμός αρχίζουν να αποκαλύπτουν την λειτουργία του εγκεφάλου και μας βοηθούν να κατανοήσουμε την δραστηριότητα των βαθύτερων εγκεφαλικών δομών. Ήδη οι μελέτες αυτές έχουν συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους ασκεί τη δράση του ο βελονισμός.

Επί πλέον ανακαλύπτονται περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την τοπική δράση του βελονισμού που δεν αφορούν μόνο το νευρικό σύστημα. Για παράδειγμα τα δεδομένα που έχουμε ήδη στη διάθεσή μας υποδεικνύουν ότι οι βελόνες ασκούν ιδιαίτερα σημαντική δράση επάνω στον συνδετικό ιστό.

Ο βελονισμός επιτυγχάνει αποτελέσματα στο 70% με 80% στην αντιμετώπιση του πόνου, βάσει κλινικών μελετών, ενώ το placebo 30%. Επίσης η δεύτερη συνεδρία βελονισμού είναι αποτελεσματικότερη από την πρώτη, ενώ το placebo εξασθενεί με την επανάληψη.